ongekookte kunst en zachtgekookte religie, door halfgare frambozen geanimeerd

Op soulseek kwam ik in een tentatieve speurtocht naar etnografisch beeldmateriaal een film genaamd "Les Religions Sauvages" tegen. In eerste instantie leek dit me precies waar ik naar op zoek was, een documentaire met beeldmateriaal van "wilde" tribale volkeren en hun religieuze praktijken. Niets bleek echter minder waar ...

Deze film blijkt namelijk een hyperactief beeldenbrouwsel te zijn waarin een dertigtal animatoren, zowel getekend als in stop-motion en digitaal, hun meest duistere, obscene en psychotische fantasieën verbeeld hebben. Dit alles geïnspireerd op, en tevens een ode aan de Art Brut beweging die halverwege de vorige eeuw onder leiding van Jean Dubuffet de artistieke productie van verstandelijk gehandicapten, psychotici, criminelen, mediums en kinderen ging verheerlijken als enige overgebleven vorm van zuivere, onbevlekte kunst in het Westen. Waarschijnlijk is de meest bekende kunstenaar die door deze beweging is toegeëigend de Zwitser Adolf Wölfli.

Het geheel ziet er een beetje uit alsof Larry Carlson en Jan Švankmajer na een fascistische coup door een dictatoriaal regime zijn ingelijfd om MTV opnieuw vorm te geven, en voor het proces van natievorming satanistische propaganda de huiskamers in te blazen. Er zitten een hoop waanzinnig indrukwekkende stukjes animatie tussen, en gelukkig is de muziek ook erg prettig gestoord, maar het blijft veelal toch een beetje steken bij een slaafse esthetiek van de omkering: ejaculerende pielemuizen, aborterende medici, hakenkruizen, dierenleed, en jezussen aan het kruis. En dan zitten er ook nog slecht geacteerde stukjes film tussen die rechtstreeks uit de Mighty Morphin' Power Rangers lijken te komen. Toch blijft het geheel fascineren door de originele manier waarop deze perversiteiten in beeld worden gebracht. En gelukkig wordt dit alles zo nu en dan toch ook doorbroken door gedeelten die van een wat minder taboe-gebonden, meer onafhankelijk perspectief op het schone getuigen.




Op de site van Le Dernier Cri, het collectief dat de film in elkaar gedraaid heeft, is een soort trailer te zien. Klikt hier, en dan op "Teaser savage religions" om het te bekijken (quicktime vereist).



Overigens ben ik door het zien van deze film weer eens gaan bladeren door een boek over Art Brut dat ik vorig jaar in de ramsj gekocht heb (Outsider Art: Spontaneous Alternatives), en de anti-psychiatrische filosofie van R.D. Laing (The Politics of Experience, The Divided Self). Beiden gaan er van uit dat de Westerse maatschappij als zodanig structureel geestesziek is, en dat verschijnselen als schizofrenie daarom kunnen worden gezien als heroïsche pogingen tot ontsnapping aan de normaliteit die ons allen opgedrongen wordt. De creatieve weigering deel te nemen aan de dominante cultuur zou enkel door onze medische instituties tot ziekte gemaakt worden. Vandaag de dag klinkt dit allemaal misschien als een typische en overdreven romantiserende jaren '70 visie op de waanzin, maar toch is het er eentje die we ons in een tijdperk waarin alle psychische problemen lijken te worden gezien als louter biologisch of psychologisch van aard wel wat vaker zouden mogen herinneren. Een citaat van R.D. Laing dat me altijd bijgebleven is:

"Society highly values its normal man. It educates children to lose themselves and to become absurd, and thus to be normal. Normal men have killed perhaps 100,000,000 of their fellow normal men in the last fifty years." (Uit "The Politics of Experience", 1967).