verkenningen van een alfabet, bescheiden toongezet, zichzelf achterna jagend

Het is goed vertoeven in een omgeving die pretentieloos is, ook maar wat doet, slonzig om zich heen kladdert met een kwast bijvoorbeeld. Men zou, om maar wat te noemen, een ganzenveer af kunnen plukken van een hoopje fladderend wit gevogelte. Met inkt en perkament bewapend kan men dan vervolgens op pad, blindelings vertrouwend op de navigatievermogens van een innerlijk kompas, noorderwaarts op jacht, niet om het een of ander, gewoonweg wat gefonkel achterna trekken.

Eenmaal gearriveerd bij de kleurenpracht van het noorderlicht, de aurora borealis opgetekend per pen, volgt dan plots het besef: het zijn niet langer enkel de new age goeroes die erin slagen louter op licht te leven. In het informatietijdperk is de voedselproductie in de oudbakken traditie van landbouw, veeteelt of visserij volstrekt achterhaald en overbodig geworden. Zoals het internationale bankverkeer zich los heeft gemaakt van de tastbare werkelijkheid doordat de geldbedragen die erin omgaan niet langer verwijzen naar een waarde lokaliseerbaar op de begane grond, zo voeden onze maagjes zich thans met het achterover klokken van een stroom inwisselbare tekentjes dansend over een flikkerend scherm, puttend uit de onuitputtelijke bron van nul tot een.

Wiens kop is er vandaag de dag nu nog van louter vis of groente gemaakt? Het internet is een boek. Onze hoofden zijn hier slechts schakeltjes in een vloeibare encyclopedie bevolkt door halfslachtig tot leven gewekte letterdiertjes. Het is het platste boek aller boeken. Wie had ooit kunnen denken dat de grootste bestseller eveneens het boek zou zijn dat de meeste pagina's beslaat, de dunste dundruk denkbaar, over de toonbank in recordoplagen? Dat wij ons zouden kunnen voeden met de taal, louter pixels en taal, zonder ooit bang te hoeven zijn te verhongeren? Men zegt dat de mens is wat hij eet, en inderdaad: wat wij eten is wat we zullen worden. De Renaissance-kunstenaar Arcimboldo heeft deze ontwikkeling zo'n vijfhonderd jaar terug al treffend in beeld gebracht. Ook de calligrammes van Guillaume Apollinaire vormen er met een beetje fantasie wel een illustratie van.

Het idee van het boek als alomvattende totaliteit kom je tegen in allerhande oude mystieke doctrines. Zo werd God de Schepper in de Middeleeuwen wel gedacht als de auteur van een tweetal boeken: het Boek van het God (de Bijbel), en het Boek van de Natuur (de wereld). Deze twee boeken reflecteerden elkaar, liepen in elkaar over en kon men tot elkaar herleiden: met de juiste interpretatieve houding kon men de gebeurtenissen in de tastbare wereld koppelen aan fragmenten uit het Boek van God, en vice versa. Zo was het universum feitelijk een onuitputtelijk doorverklarend netwerk van symbolische correspondenties, tweeledig maar toch ten diepste een eenheid vormend. Misschien dat we met het internet een soort wedergeboorte van deze kosmologie meemaken, zij het een meer humanistische variant, daar wij nu zelf de auteurs van het alomvattende manuscript zijn, en het net als het universum van mijn goede vrienden de nuchtere bètawetenschappers, continu maar blijft uitdijen.

ongekookte kunst en zachtgekookte religie, door halfgare frambozen geanimeerd

Op soulseek kwam ik in een tentatieve speurtocht naar etnografisch beeldmateriaal een film genaamd "Les Religions Sauvages" tegen. In eerste instantie leek dit me precies waar ik naar op zoek was, een documentaire met beeldmateriaal van "wilde" tribale volkeren en hun religieuze praktijken. Niets bleek echter minder waar ...

Deze film blijkt namelijk een hyperactief beeldenbrouwsel te zijn waarin een dertigtal animatoren, zowel getekend als in stop-motion en digitaal, hun meest duistere, obscene en psychotische fantasieën verbeeld hebben. Dit alles geïnspireerd op, en tevens een ode aan de Art Brut beweging die halverwege de vorige eeuw onder leiding van Jean Dubuffet de artistieke productie van verstandelijk gehandicapten, psychotici, criminelen, mediums en kinderen ging verheerlijken als enige overgebleven vorm van zuivere, onbevlekte kunst in het Westen. Waarschijnlijk is de meest bekende kunstenaar die door deze beweging is toegeëigend de Zwitser Adolf Wölfli.

Het geheel ziet er een beetje uit alsof Larry Carlson en Jan Švankmajer na een fascistische coup door een dictatoriaal regime zijn ingelijfd om MTV opnieuw vorm te geven, en voor het proces van natievorming satanistische propaganda de huiskamers in te blazen. Er zitten een hoop waanzinnig indrukwekkende stukjes animatie tussen, en gelukkig is de muziek ook erg prettig gestoord, maar het blijft veelal toch een beetje steken bij een slaafse esthetiek van de omkering: ejaculerende pielemuizen, aborterende medici, hakenkruizen, dierenleed, en jezussen aan het kruis. En dan zitten er ook nog slecht geacteerde stukjes film tussen die rechtstreeks uit de Mighty Morphin' Power Rangers lijken te komen. Toch blijft het geheel fascineren door de originele manier waarop deze perversiteiten in beeld worden gebracht. En gelukkig wordt dit alles zo nu en dan toch ook doorbroken door gedeelten die van een wat minder taboe-gebonden, meer onafhankelijk perspectief op het schone getuigen.




Op de site van Le Dernier Cri, het collectief dat de film in elkaar gedraaid heeft, is een soort trailer te zien. Klikt hier, en dan op "Teaser savage religions" om het te bekijken (quicktime vereist).



Overigens ben ik door het zien van deze film weer eens gaan bladeren door een boek over Art Brut dat ik vorig jaar in de ramsj gekocht heb (Outsider Art: Spontaneous Alternatives), en de anti-psychiatrische filosofie van R.D. Laing (The Politics of Experience, The Divided Self). Beiden gaan er van uit dat de Westerse maatschappij als zodanig structureel geestesziek is, en dat verschijnselen als schizofrenie daarom kunnen worden gezien als heroïsche pogingen tot ontsnapping aan de normaliteit die ons allen opgedrongen wordt. De creatieve weigering deel te nemen aan de dominante cultuur zou enkel door onze medische instituties tot ziekte gemaakt worden. Vandaag de dag klinkt dit allemaal misschien als een typische en overdreven romantiserende jaren '70 visie op de waanzin, maar toch is het er eentje die we ons in een tijdperk waarin alle psychische problemen lijken te worden gezien als louter biologisch of psychologisch van aard wel wat vaker zouden mogen herinneren. Een citaat van R.D. Laing dat me altijd bijgebleven is:

"Society highly values its normal man. It educates children to lose themselves and to become absurd, and thus to be normal. Normal men have killed perhaps 100,000,000 of their fellow normal men in the last fifty years." (Uit "The Politics of Experience", 1967).

oudhollands recept ter genezing van onbevlekt nationalistische blazoenen

Het verprakken van tijd en ruimte met de prima materia als oerpotentialiteit, dat is de meest verheven bezigheid voor de creatief-esthetisch ingestelde culinaire krijger. In zijn alchemie van de kosmische keuken vertegenwoordigen de wortels zijn afstamming en geschiedenis, de uien de gelaagdheid van zijn persoonlijkheid (welke geen centrum kent maar veeleer fractalachtig van aard is), en is de aardappel aanwezig als alomtegenwoordige atlasbol welke aan dit alles ten grondslag ligt.




Wie in vroom-nationalistische geestesgesteldheid hutspot bereidt bezigt hekserij, waartegen men zo rond de reformatie toch een stuk adequater en kordater optrad dan heden ten dage. Wie daarentegen meer kwikbezilverd te werk gaat, en zijn paspoort naast het fornuis heeft liggen, verplettert alle grondvesten van zijn staatsburgerschap, en herrijst uit dit prakje als glinsterende mengvorm van het onmengbaar geachte.

Ongekend smaakvol, tegen ieder goed gebruik in, verschijnt zo een vitaminerijke goudlegering waarin de schijntegenstelling tussen volksvoer en haute cuisine, tussen binnenland en buitenland, in zijn geheel is oplost. Er gaat een weerbarstige onzuiverheid uit van deze inheemse uitburgeringspraktijk, deze dekselse kruidenketterij. Pannetje afgesloten, paspoort aangestoken, ketel op het vuur ... het koninklijke kind wordt onttroond geboren, als nomadisch wezen, dakloos.

Uit ervaring kan ik meedelen dat deze psychologische ontheemding erg bevredigend werkt wanneer zij eenmaal op het vuur verwerkelijkt wordt. Zeker voor wie de spanningen waarmee de betrekkingen tussen natiestaten wereldwijd gepaard gaan eens van binnenuit wil ervaren is het een echte aanrader. Je kunt dan het beste je aandacht op de aardappel richten. Als je terwijl je de boel prakt zo veel mogelijk verzoenende krachten op het geheel projecteert draag je ook nog eens je steentje bij aan de wereldvrede. De vraag rijst al gauw: wat stelt heel dat hollanderschap nog voor als de wereld haar kookpunt op komt zoeken in mijn pan? Aardappel, wortel, ui ... eet smakelijk.